Fabl nedir?
FABL
1. Kişileri genellikle hayvan, bitki ve cansız varlıklar olan, ders verir nitelikli, kısa masalımsı öykülere fabl denir.
2. "Fabl" sözcüğünün kökeni Latince "hikaye" manasına gelen "fabıla"'dır. Fakat bu sözcük zamanla bir ahlak ilkesi veya davranış kuralını anlatan kısa sembolik (simgesel) bir hikâye türünün adı olmuş
3. Bu tür hikayelerinin, kahramanları çoğunlukla hayvanlardır. Hikâye kahramanı bu hayvanlar, kendi özelliklerini korumakla birlikte insan gibi konuşurlar. Esasen "fabl" bu özelliği nedeniyle masalımsı eserler arasında yer alır.
4. Fabllar hem nazım, hem nesir biçiminde olurlar.
5. Fablın sonunda her zaman bir ahlak dersi (kıssadan hisse) vardır. Bu ders kısa, açık ve doğru olmalıdır ve mutlaka öykünün doğal bir neticesi gibi görülmelidir.
6. Fabllarda öğretici (didaktik) bir amaç güdülür, gündelik hayatla ilgili dersler ve öğütler verilir. Okurlar çoğu zaman verilen dersin veya öğüdün ne olduğunu anlamakta zorluk çekmezler. Çünkü bu ders veya öğüt eserin bir yerinde, çoğu defa sonunda, bir atasözü ya da özdeyiş biçiminde açıkça belirtilir. Fabllarda basit ahlak ilkelerine değinildiği gibi insanların birçok kusurlu yönüne de dikkat çekilir.
7. Fabllar aracılığıyla kanaatkârlık, özveri, yardımseverlik, iyi niyet gibi olumlu davranışlar çocuğa kazandırılabilir. Özellikle 8-12 yaş grubu çocuklar fabl okumaktan ve dinlemekten büyük zevk alırlar. Kanaatkârlık, tamahkârlık, kıskançlık, paylaşımcılık gibi çocuklar tarafından anlaşılması güç kavramların somut olaylarla anlatılması sebebiyle çok önemli bir eğitim aracı olarak kabul edilmelidir.
8. Fabllar insan belleğinde çok kolay saklanabilen ve ortaya çıkarılabilen özelliklere sahip olduğu için sözlü gelenek içinde de yaşatılabilmektedir.
9. Çoğu manzum olan fablların başlıca amacı, belli bir ana fikrin yalın veya birkaç olayın yardımıyla en kısa yoldan açıklamaktır.
Bundan dolayı fabllar kısadır ve şu dört bölümden oluşur:
a) Olayın ve kahramanların tanıtıldığı giriş bölümü
b) Olayın entrikalarla düğümlendiği gelişme bölümü
c) Düğümün çözüldüğü sonuç bölümü
d) Olay ve olayların arkasında yatan ana fikrin açıklandığı ders bölümü (kıssadan hisse bölümü)
10. Bütün uluslarda ortak bir nitelikte olan fabllar basit, pratik ahlak ilkeleridir. Bu nedenledir ki fabl yazarı ünlü Latin şairi Phedre " Fabl, insanların kusurlarını düzeltmeye yaramalıdır." der.
11. Kişilerin ve çocukların yakınlık duyduğu sevdiği varlıklar olduğu için fabllar, çocukların ilgisini çeker. öykülemenin kısa oluşu da çocukların fabllara duyduğu ilginin bir başka sebebidir. Sıkmadan verilen öğütler, bu nedenle çocukların eğitiminde yararlı olur.
12. Fabllar eğlendirici ve sevimlidirler.
13. Dramatizasyona uygun oluşları anlatımlarındaki hareketliliği eyleme dönüştürmeye yardımcı olur. Böylelikle yaşayarak öğrenmeye uygundurlar.
14. Fabllar olay anlattıkları için bir başka şiiri okumaktan ya da ezberlemekten daha çok çocukların ilgisini çeker.
15. Fabllardan resim çalışmalarında da yararlanılabilir. Bir fablda anlatılan olayın bölümleri altı-yedi karede resimlenerek, resimlerin yorumlanması biçimindeki bir sözlü anlatım çalışması yapılabilir. Ardından yapılacak yazılı anlatım çalışması da çocuğun dil ve anlatım yeteneğini geliştirmeye yardımcı olur. Manzum biçimde yazılmış bir fabl düz yazıya, düz yazıyla yazılmış olan bir fablı da manzum biçimine çevirme çalışmaları yapılabilir. Ancak bu çeşit çalışmalar, çocukların düzeyleri göz önünde bulundurularak yaptırılmalıdır. Bu tür çalışmalar nazım, nesir uygulaması olabilecekleri gibi çocukların dil gelişimlerine de katkıda bulunurlar.
16. Dünyanın en ünlü fabl yazarları Ezop ve Jean de La Fontaine'dır. Ezop'un fablları MÖ 300 yılında derlenerek yazıya geçirilmiştir. ABD'li James Thurber ve İngiliz George Orwell çağdaş fabl yazarlarıdır.
17. Fabllar teşhis ve intak sanatları üzerine kurulmuştur.
18. Dünya edebiyatında ilk ve önemli fabllar Hint yazarı Beydeba'ya aittir. Beydeba 'nın fablları "Kelile ve Dimne" adlı bir eserde toplanmıştır.
19. Türkçedeki ilk örneği Harname'dir.